Për sirianët në Evropë, momenti i rënies së regjimit të al-Assad ishte euforik që i la vendit pasigurinë dhe ankthin për të ardhmen politike ende të pasigurt të vendit të tyre.
Që nga viti 2015, afro 4.5 milionë sirianë morën rrugën për në Evropë, duke ikur nga një luftë civile e pafund dhe një krizë e thellë humanitare.
Shumë prej tyre panë me mosbesim gjatë fundjavës, ndërsa rebelët e udhëhequr nga grupi Hayat Tahrir al-Sham (HTS) lëviznin nëpër vend, duke marrë përfundimisht kryeqytetin Damaskun.
Largimi i papritur i Bashar al-Assad në Moskë i dha fund një dinastie dekadash të karakterizuar nga goditje brutale dhe abuzime të të drejtave të njeriut.
“E gjithë familja ime po qante. Babai im erdhi me vrap në dhomë duke bërtitur ‘Siria është e lirë’ – mendova se po bënte shaka”, tha Zahra Alhelamy.
Alhelamy, e cila është 23 vjeçe, u largua nga Siria kur ishte 11 vjeç. Pasi udhëtuan në këmbë për në Turqi, ajo dhe motrat, vëllai dhe prindërit e saj, hipën në një varkë për në ishullin grek të Lesbos, një rrugë e rrezikshme që ka marrë jetën e mijëra njerëzve. çdo vit që nga viti 2015.
Ata qëndruan në Athinë për dy vjet e gjysmë përpara se të vendosnin të kërkonin azil në Gjermani, fillimisht duke jetuar në një kamp refugjatësh përpara se të transferoheshin në Berlin dhe më pas u vendosën në një qytet të vogël pranë qytetit të Gjermanisë perëndimore të Hanoverit.
Alhelamy tha se kur familja e saj mbërriti për herë të parë në Gjermani, ajo u ndje “e pashpresë”.
“Nuk mund të kuptoja asnjë fjalë dhe ishim shumë larg nga çdo qytet apo qytet”, shpjegoi Alhelamy. Pasi mësoi gjermanishten, ajo u trajnua si asistente në zyrën e mjekut.
Mezi një ditë pas largimit të al-Assad, Gjermania – e cila ka numrin më të madh të refugjatëve sirianë në Evropë me gati një milion në vend – njoftoi se do të pezullonte përkohësisht kërkesat për azil së bashku me një mori vendesh të tjera, duke përfshirë Suedinë dhe Greqinë.
Alhelamy dhe familja e saj kanë azil në Gjermani. Megjithatë, kthimi në Siri nuk do të ishte domosdoshmërisht një opsion.
“Ne nuk e dimë se kush do të jetë presidenti i ardhshëm, nuk e dimë nëse do të ketë një president të ardhshëm. Na u desh kaq shumë kohë për të ardhur këtu dhe unë nuk kam ku të jetoj më në Siri – nëse kthehem, çfarë do të ndodh?”
“Unë përballem me diskriminim në Gjermani si një grua muslimane, por kam filluar të punoj këtu, jetoj këtu dhe tani është shtëpia ime e dytë. Siria nuk është ende e sigurt”, theksoi ajo.
‘Nëse nuk është demokratike, nuk mund të kthehem’
Për Bushra Alzoubi, e cila jeton në Paris, vendimi i vendeve evropiane për të pezulluar kërkesat për azil është një kujtesë e pasigurisë dhe paqëndrueshmërisë me të cilën u përball kur u përpoq të kërkonte azil në Francë.
Alzoubi, e cila fillimisht u largua nga Siria në Jordani përpara se të vinte në Francë nëpërmjet një burse akademike, së pari iu dha një mbrojtje shtesë për katër vjet, një vendim që ajo e apeloi dhe e fitoi.
Ajo thotë se procesi i kërkimit të azilit ishte i gjatë, i ndërlikuar dhe nganjëherë, “poshtërues”.
“Ti vazhdimisht ndihesh sikur po të thonë se po gënjen dhe se duhet të provosh diçka”, kujton Alzoubi.
Ata që trajtonin pretendimet e saj dukej se nuk kishin njohuri të mjaftueshme për shtrirjen e plotë të krizës humanitare dhe politike në Siri për të marrë një vendim që ishte kritik për të.
Më herët këtë javë, Ministria e Brendshme e Francës tha se po punonte për pezullimin e mundshëm të kërkesave për azil nga shtetasit sirianë. Në vitin 2023, Franca regjistroi më shumë se 4,000 kërkesa për azil nga sirianët, njoftoi autoriteti i refugjatëve OFPRA.
“Ajo që po ndodh tani për azilkërkuesit është se ju po i akuzoni këto fraksione si terroriste dhe po thoni gjithashtu se doni të ktheni njerëzit”, tha Alzoubi. “Cili është pozicioni juaj? Duhet të jeni të qartë”
HTS, i cili udhëhoqi grupet e rebelëve në Damask, është renditur si një organizatë terroriste në shumë vende perëndimore. Aktualisht ajo shfaqet në listën e sanksioneve kundër terrorizmit të BE-së si një degë e al-Kaedës.
Gjatë kohës së saj në Francë, Alzoubi ushtroi presion të jashtëzakonshëm mbi veten për të mësuar frëngjisht dhe për t’u integruar, duke fituar përfundimisht një Master në të Drejtat e Njeriut dhe Veprim Humanitar.
“Do të doja me zemër të kthehesha në Siri dhe të punoja në Siri me mjetet dhe dijen politike që fitova jashtë vendit”, tha ajo.
“Por për t’u kthyer, mendoj se do të më duhej siguri. Tani për tani, askush nuk e di se çfarë do të ndodhë dhe askush nuk mund ta dijë se çfarë do të ndodhë”.
“Nëse nuk është një Siri demokratike, nuk mund të kthehem”, shpjegoi Alzoubi.
‘Një Afganistan tjetër’
Për Mohamed Khedhr-in, shikimi i al-Asadit duke ikur ishte “si një ëndërr”. “Nuk e kisha menduar kurrë se do ta shihja gjatë jetës sime”, tha ai për Euronews.
Të hënën, megjithatë, ai ndjeu se ishte kthyer në realitet, pasi provinca e tij e Deir ez-Zor nuk ishte çliruar ende.
38-vjeçari jeton në Bavari dhe u largua nga Siria nëntë vjet më parë, duke u përballur me kërcënime kundër jetës së tij për punën e tij si gazetar dhe aktivist që dokumentonte prova të shkeljeve të të drejtave të njeriut nën regjimin.
“(Largimi i al-Asadit) ishte një nga kaq shumë qëllime”, shpjegoi ai. “Ne patëm revolucionin, nuk ishte vetëm për të rrëzuar al-Asadin, ishte gjithashtu sepse kishim ëndrra. Ne duam të drejtat tona, duam demokraci, duam një atdhe shumëngjyrësh”.
“Tani, ajo që po shoh nuk është ajo për të cilën kemi ëndërruar”, u ankua Khedhr. “Dua të mendoj, le t’u japim atyre kohë, por frika ime më e madhe është të shoh Sirinë të kthehet në një Afganistan tjetër”.
Udhëheqësi i HTS-së, Ahmad al-Sharaa, i njohur më parë si Abu Mohammed al-Jolani, ka kërkuar të sigurojë sirianët se grupi nuk do të dominojë vendin dhe shërbimet e rregullta qeveritare do të rifillojnë.
Megjithatë, Khedhr tha se shikimi i atyre që më parë mbështesnin al-Asad-in të mblidheshin rreth al-Jolani pasi HTS pushtoi Damaskun ishte një tregues shqetësues.
“Ne nuk duam dikë që ka idhull veten. Al-Assad u rrëzua jo për shkak të al-Jolanit, por për shkak të miliona sirianëve që sakrifikuan gjithçka që kishin”, tha Khedhr.
“Unë kam besim te ne sirianët, ne kemi paguar çmimin përfundimtar për këtë liri”.
