Shtetet e Bashkuara dhe Kina janë përfshirë në një garë për t’u rikthyer në Hënë.
Dy superfuqitë shpresojnë të arrijnë sipërfaqen hënore përkatësisht deri në vitin 2028 dhe 2030, në një rivalitet që mund të ketë implikime të gjera gjeopolitike.
Dhe nuk është vetëm çështje e thellimit të kuptimit tonë shkencor për fqinjin tonë më të afërt kozmik – kompanitë po kërkojnë me ngulm të nxjerrin burime shumë të vlefshme nga Hëna.
Një shembull konkret është kompania kriogjenike Bluefors me seli në Helsinki që nënshkroi një marrëveshje me startup-in e komercializimit të hapësirës Interlune muajin e kaluar, duke rënë dakord të blinte deri në dhjetë mijë litra helium-3 hënor të nxjerrë nga Hëna, një marrëveshje që thuhet se mund të vlejë 300 milionë dollarë.
Heliumi-3, një izotop i qëndrueshëm i heliumit, është një burim shumë i kërkuar, pasi mund të furnizojë reaktorët e energjisë bërthamore ose në Hënë ose në SHBA, ose të ndihmojë në ftohjen e kompjuterëve kuantikë.
Është jashtëzakonisht i rrallë në Tokë, por më i zakonshëm në Hënë, falë erërave diellore që bombardojnë sipërfaqen e saj të pambrojtur me grimca, duke e bërë atë një faktor motivues për industrinë private për të arritur sipërfaqen hënore.
Interlune ka një detyrë të vështirë përpara për të provuar se mbledhja e heliumit-3 në Hënë është ekonomikisht e realizueshme.
Për shembull, ekskavatorët e kompanisë mund të duhet të përpunojnë miliona ton regolit për të mbledhur mjaftueshëm izotop, siç raportoi Forbes muajin e kaluar, pasi nuk është pikërisht i bollshëm.
Transportimi i pajisjeve të nevojshme në Hënë mund të jetë jashtëzakonisht i shtrenjtë, duke e bërë atë një bast me rrezik të lartë.
Interlune nuk është aspak e vetmja. Ekziston një ekosistem i tërë kompanish që planifikojnë të nxjerrin burime hënore.
Për shembull, Blue Origin i Jeff Bezos nënshkroi një marrëveshje në fund të muajit të kaluar për të hartëzuar burimet, duke përfshirë heliumin-3 dhe akullin e ujit, nga orbita, “për t’i vlerësuar ato në tokë dhe për t’i shfrytëzuar ato në vend”.
“Përveç heliumit-3, akulli i ujit në hënë është një burim kritik sepse mund të përpunohet në ujë të pijshëm, oksigjen dhe karburant raketash”, shkroi Bilal.
“Prandaj, kundër shanseve të pabesueshme për shkak të vështirësive teknike, një kombinim i interesave private dhe shtetërore po e çon përpara komercializimin e minierave në hënë”.
Burime si heliumi-3 mund t’u lejojnë kombeve të krijojnë një prani më të përhershme në satelitin natyror të Tokës, gjë që ekspertët kanë argumentuar se mund të përcaktojë fituesin e garës hapësinore që po vazhdon.
Së pari, bazat hënore nuk do të jenë në gjendje të mbështeten tërësisht në panelet diellore, pasi nata zgjat dy javë në Tokë, duke e bërë energjinë bërthamore atje më fitimprurëse.
“Për këtë arsye, kombi i parë me një burim energjie bërthamore në hënë do të ishte në fakt në gjendje të impononte de facto, nëse jo de jure, një ‘zonë qëndrimi jashtë’ për qëllime sigurie, dhe kështu do të vendoste precedentin për mjedisin ligjor të operacioneve hënore në të cilin do të operonin pjesëmarrësit e mëvonshëm”, shkroi Bilal.
Ndërsa kompanitë tashmë po nënshkruajnë marrëveshje për të nxjerrë dhe shitur burime potencialisht të vlefshme në Hënë, mbeten shumë pyetje.
Së pari, krijimi i një ekonomie në orbitën e Hënës, siç parashikohet nga NASA, është qartësisht ende shumë vite larg – nëse do të ishte ndonjëherë praktike – me kompani si SpaceX që sapo kanë filluar të zhvillojnë metoda të ripërdorshme transporti që mund të kapërcejnë në mënyrë të besueshme hendekun midis botëve.
Dhe ne as nuk e dimë me siguri se sa helium-3 ka në Hënë, e lëre më se si ta përdorim atë si një burim energjie të besueshme në formën e reaktorëve të shkrirjes, një koncept që ka mbetur shumë i pakapshëm pavarësisht shumë dekadave kërkimore.
Megjithatë, Interlune shpreson të dërgojë një kamerë multispektrale në sipërfaqen hënore si pjesë e anijes kozmike Griffin-1 të Astrobotic diku vitin e ardhshëm për të vlerësuar përqendrimin e heliumit-3 në regolit – me shpresën e përshpejtimit të një nxitimi për ar në Hënë.
