Kërkimi për një planet të panjohur në sistemin tonë diellor i ka frymëzuar astronomët për më shumë se një shekull. Tani, një studim i kohëve të fundit sugjeron një kandidat të ri potencial, të cilin autorët e punimit e kanë quajtur Planeti Y.
Planeti nuk është zbuluar, por thjesht është nxjerrë si përfundim nga orbitat e pjerrëta të disa objekteve të largëta në Rripin Kuiper – një unazë e madhe trupash të akullt përtej orbitës së Neptunit. Diçka, thanë studiuesit, duhet të jetë duke i shqetësuar këto orbita dhe duke i pjerrët ato.
“Një shpjegim është prania e një planeti të padukshëm, ndoshta më i vogël se Toka dhe ndoshta më i madh se Merkuri, që rrotullohet rreth sistemit diellor të thellë të jashtëm”, tha autori kryesor Amir Siraj, astrofizikan dhe kandidat për doktoraturë në departamentin e shkencave astrofizike në Universitetin e Princetonit.
“Ky punim nuk është një zbulim i një planeti, por është sigurisht zbulimi i një enigme për të cilën një planet është një zgjidhje e mundshme”.
Planeti Y është i fundit në një seri planetësh hipotetikë të sistemit diellor që shkencëtarët kanë propozuar vitet e fundit, të gjithë me karakteristika paksa të ndryshme, por që së bashku besohet se fshihen në Rripin Kuiper – gjithashtu shtëpia e Plutonit, ish-planeti i nëntë që u degradua dhe u riklasifikua si një planet xhuxh në vitin 2006.
Arsyeja pse kanë dalë kaq shumë kandidatë për “planet të nëntë” është se Rripi Kuiper është një rajon i errët dhe i largët i sistemit diellor dhe vëzhgimet janë të vështira dhe të paplota. Por pengesa të tilla ka të ngjarë të ndryshojnë, pasi një teleskop i ri i quajtur Observatori Vera C. Rubin, po përgatitet të fillojë studimin e tij 10-vjeçar të qiellit të natës.
“Mendoj se brenda dy deri në tre viteve të para, do të bëhet përfundimtare. Nëse Planeti Y është në fushën e shikimit të teleskopit, ai do të jetë në gjendje ta gjejë atë drejtpërdrejt”, tha Siraj.
Pas zbulimit të Neptunit në vitin 1846, astronomët vazhduan kërkimin për një planet tjetër të sistemit diellor, i cili në fillim të shekullit të 20-të u bë i njohur si Planeti X, një emër i popullarizuar nga astronomi Percival Lowell. Ai dyshonte se anomalitë në orbitat e Neptunit dhe Uranit ishin për shkak të një trupi të largët dhe të pazbuluar.
Kur Plutoni u zbulua në vitin 1930, astronomët e shpallën atë planetin e nëntë, duke menduar fillimisht se ishte Planeti X.
Por në dekadat në vijim, Plutoni u konsiderua shumë i vogël për të shpjeguar parregullsitë, dhe në fillim të viteve 1990, të dhënat nga sonda Voyager 2 zbuluan se Neptuni kishte më pak masë nga sa mendohej më parë, gjë që shpjegonte shqetësimet orbitale pa pasur nevojë për një Planet X.
Kërkimi u ringjall në vitin 2005 kur tre astronomë, përfshirë Mike Brown, një profesor i astronomisë planetare në Institutin e Teknologjisë të Kalifornisë, zbuluan Erisin – një trup akulli pak më të madh se Plutoni që gjithashtu rrotullohet rreth diellit nga Rripi Kuiper.
Ky zbulim përfundimisht çoi në uljen shumë të përfolur të Plutonit nga planet në planet xhuxh, dhe në vitin 2016 Brown dhe kolegu i tij Konstantin Batygin publikuan për herë të parë një hulumtim rreth hipotezës së tyre për një planet shtesë të sistemit diellor, të cilin e quajtën Planeti Nëntë.
Planeti i Nëntë besohet të jetë midis pesë dhe dhjetë herë më i madh se masa e Tokës dhe do të orbitonte rreth diellit shumë përtej Plutonit, rreth 550 herë më e madhe se distanca midis Tokës dhe diellit. Shkencëtarët kanë hipotezuar për planetë të fshehur me dimensione të ndryshme gjatë viteve, duke filluar nga një trup me madhësinë e Marsit deri te një “super Pluton”.
Siraj tha se kërkimi për Planetin Nëntë ose Y është një debat i nxehtë në astronomi.
“Mendoj se është një diskutim shumë emocionues dhe në fakt ky ishte motivimi për ne që ta hetonim çështjen, për shkak të gjithë këtij debati në literaturë”, tha ai.
Planeti Nëntë dhe Planeti Y nuk e përjashtojnë njëri-tjetrin dhe të dy mund të ekzistojnë, tha ai.
Meqenëse Rripi Kuiper është i vështirë për t’u vëzhguar, astronomët mbështeten në studimin e orbitave të një numri të kufizuar objektesh për të nxjerrë përfundime për praninë e një planeti. Në rastin e studimit të Siraj, ky numër është afërsisht 50, gjë që e bën ekzistencën e Planetit Y të pasigurt.
“Me këto afërsisht 50 objekte, rëndësia statistikore është në rangun 96% deri në 98%”, tha ai. “Është e fortë, por ende nuk është përfundimtare”.
Shumë objekte të tjera të tilla do të zbulohen sapo Vera Rubin të fillojë misionin e saj kryesor këtë vjeshtë . I vendosur në majë të një mali 2,682 metra të lartë (8,800 metra të lartë) në Kili, teleskopi strehon kamerën dixhitale më të madhe në botë dhe do të fotografojë të gjithë qiellin çdo tre ditë.
“Është vërtet një arritje inxhinierike”, tha Siraj.
“Në thelb, do të na lejojë të shohim një film të universit, me çdo kuadër që ekziston me një kadencë tre-ditore. Ky është studimi ideal për të bërë një regjistrim të sistemit diellor, sepse duhet të kërkojmë në të gjithë qiellin për të qenë në gjendje të gjejmë objekte të largëta, duke përfshirë planetë shtesë dhe ende të padukshëm”.
Studimi është një qasje interesante për të hetuar shtrembërimin delikat të sistemit të jashtëm diellor, tha Batygin, një profesor i shkencës planetare në Caltech i cili ka shkruar studime të shumta mbi Planetin Nëntë, por nuk mori pjesë në kërkimin e Planetit Y.
