Biblioteka Kombëtare e Kosovës, e ndërtuar nga arkitekti Andrija Mutnjaković, është quajtur shpesh “qershia mbi tortën e Prishtinës” për shkak të dizajnit të saj të veçantë, i cili i jep qytetit një identitet të paharrueshëm.
Megjithatë, disa e kanë cilësuar këtë ndërtim si “një gjë të neveritshme”.
Në mes të kryeqytetit të Kosovës, Prishtinës, biblioteka kombëtare është e pamundur të kalosh pa e vënë re.
Për disa është një mrekulli arkitekturore, me kupolat e saj me flluska dhe grilat vezulluese prej çeliku.
“Është qershia mbi tortën e Prishtinës dhe të Kosovës”, deklaron guida turistike vendase, Muamer Hasani.
Sa herë që “kërkon diçka për Prishtinën, fotografia e parë që del është e bibliotekës kombëtare”, shton ai.
Kupolat e Bibliotekës Kombëtare të Kosovës në Prishtinë janë një pamje ikonikë e qytetit. Me çatitë e saj të mbuluara me flluska dhe rrjetë çeliku, dhe muret brutaliste prej guri, kjo ndërtesë është e pamundur të injorohet. Foto: AFP.
Por për të tjerët, ndërtesa është e “neveritshme”.
“Është aq e shëmtuar sa të verbon”, thotë një banor i Prishtinës në moshë të mesme, i cili kërkoi të mos përmendet emri.
“Ne kemi jetuar me të për dekada dhe ende nuk është rinovuar. Është e bezdisshme, por çfarë mund të bëjmë?”
E hapur në vitin 1982, biblioteka ka dëshmuar herë pas here ngritjet dhe uljet e hidhura të Kosovës – nga shpërbërja e Jugosllavisë deri te lufta e përgjakshme me Serbinë në fund të viteve 1990, pavarësia dhe gjithë historia e trazuar që atëherë.
74 kupolat e saj të tejdukshme u projektuan për të siguruar dritë natyrale për dhomat e leximit më poshtë. Rrjeti prej çeliku që mbulon pamjen e tij të jashtme brutaliste shmang dritën e diellit, duke ftohur ndërtesën dhe duke mbrojtur librat brenda.
Arkitekti kroat, Andrija Mutnjakovic, i cili projektoi Bibliotekën Kombëtare të Kosovës, nën njërën nga kupolat e saj. Foto: AFP
Arkitekti kroat, Andrija Mutnjakovic, i cili mbikëqyri projektin, tha se ai po përpiqej të pasqyronte kulturën dhe historinë e larmishme të Kosovës.
“Si çdo arkitekt, edhe unë jam i dashuruar me ndërtesën time. Më vjen mirë që shoh që 40 vjet pas ndërtimit të saj, është ruajtur aq bukur sikur të ishte hapur dje”, thotë Mutnjakoviç. Ai ka pak kohë për ata që e kritikojnë.
Drejtoresha e bibliotekës, Blerina Rogova-Gaxha, thotë se është një objekt ikonë i kulturës kosovare.
“Është një objekt ikonë i kulturës kosovare, duke i dhënë vetë Prishtinës identitet sepse është objekti kryesor në kryeqytet që bie në sy”, thotë Rogova-Gaxha.
Salla e leximit në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës. Foto: AFP
Dizajni i saj i bën homazh kulturave të lashta që dikur kishin sunduar Kosovën, tha ajo – romakët, bizantinët, osmanët dhe ilirët.
Por për të sapoardhurit në kryeqytetin e Kosovës, referencat kulturore dhe shkëlqimi arkitektonik nuk janë gjithmonë të dukshme në shikim të parë, madje edhe në shikim të dytë.
Guida e udhëtimit Lonely Planet e quan bibliotekën “lehtësisht një nga ndërtesat më të shquara të Prishtinës”.
“Mendoni vezët xhelatinoze të veshura me forca të blinduara”, shton ai.
“Ndërtesa duket mjaft e çuditshme. Është arkitekturë brutaliste, por interesante”, thotë Julie, një studente nga Varshava, Poloni, e cila po fotografonte bibliotekën nga disa këndvështrime.
Një amfiteatër në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës, në Prishtinë. Foto: nga AFP
“Ndoshta nuk është më e bukura sepse ka shumë beton dhe është gri nga jashtë,” thotë Paula Gers, një studente.
“Nuk do ta renditja ndër më të shëmtuarat. Kam parë shumë më keq.”
Për drejtorin e bibliotekës, debati i vazhdueshëm mbi estetikën e saj është një bekim në maskim.
“Nuk ka aq shumë lexues sa dikur, por ka një numër të jashtëzakonshëm të vizitorëve vendas dhe të huaj”, thotë Gaxha.
Të gjithë duan të vijnë dhe të shikojnë veten, thotë ajo, duke u përpjekur të kuptojnë “pse konsiderohet më e shëmtuara” dhe duke dashur ta shohin atë nga brenda dhe nga jashtë. /Scmp
