Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, ka thënë se Forca e Sigurisë së Kosovës (FSK) duhet të zhvillohet në ushtri deri në vitin 2028, por ka kundërshtim të fortë nga Serbia.
Përderisa vëzhguesit politikë në mbarë botën mbajnë një sy vigjilent mbi Kosovën në prag të zgjedhjeve që mund të çojnë në një periudhë bllokimi parlamentar, ka gjithashtu shqetësime dhe polemika rreth të ardhmes së aparatit të sigurisë në vendin më të ri të Evropës.
Në dritën e pushtimit të plotë të Rusisë në Ukrainë, dhe një ngritjeje ushtarake në të gjithë Ballkanin, aftësitë mbrojtëse të Kosovës kanë dalë në pah. Kombi i ri multietnik prej rreth 1.6 milionë banorësh ende mbështetet te komuniteti ndërkombëtar për mbrojtjen e tij.
Që nga konflikti i viteve nëntëdhjetë dhe fushata e bombardimeve të NATO-s kundër forcave serbe në vitin 1999, forca paqeruajtëse ndërkombëtare (KFOR) dhe Misioni i Zyrës së BE-së për Sundimin e Ligjit në Kosovë (EULEX) kanë shërbyer si forca mbrojtëse ushtarake të vendit dhe mbështetje për policinë dhe gjyqësorin e saj – si pjesë e një mandati të OKB-së
Kosova e fitoi pavarësinë e saj nga Serbia në vitin 2008 – me mbështetjen e SHBA-së – edhe pse kjo nuk është njohur nga Beogradi dhe pesë vende të BE-së (Qipro, Greqia, Rumania, Sllovakia dhe Spanja). Në vitin 2022, Kosova paraqiti kandidaturën e saj për t’u bërë anëtare e BE-së.
Duke pasur parasysh situatën gjithnjë e më të pasigurt të sigurisë në rajon, një çështje veçanërisht e diskutueshme është ndërtimi i forcave të armatosura të Kosovës, të cilën Beogradi e kundërshton fuqishëm. Politikanët serbë argumentojnë se mund të përdoret për të dëbuar serbët e mbetur nga Kosova.
Forca e Sigurisë së Kosovës (FSK) e armatosur lehtë u krijua në vitin 2009, kryesisht e ngarkuar me mbrojtjen civile, reagimin ndaj krizave dhe asgjësimin e urdhëresave. Në vitin 2018, parlamenti i Kosovës miratoi një ligj për transformimin e forcave të sigurisë në një ushtri prej 5,000 trupash, nga 2,500.
Kryeministri Albin Kurti — partia qeverisëse e të cilit Vetëvendosje fitoi më së shumti vende në zgjedhjet parlamentare të së dielës, por nuk arriti një shumicë — tha në dhjetor se FSK-ja do të kalojë në ushtri deri në vitin 2028.
Zhvillimi i FSK-së ka qenë edhe përçarës brenda BE-së dhe NATO-s.
Midis disa vendeve perëndimore, ka shqetësime se mund të përkeqësojë tensionet ndëretnike, ndërsa të tjerët kanë mbështetur idenë e një ushtrie “të lehtë” si një komponent institucional i shtetit të Kosovës – dhe një çelës për balancën e fuqisë në Evropën Juglindore.
Një nga shtyllat e shtetit, përveç territorit, popullatës dhe qeverisë, është edhe forca ushtarake”, tha në një intervistë për Euronews, ish-ministre e Integrimit në BE, Mimoza Ahmetaj, e cila kandidoi në zgjedhjet e këtij muaji si kandidate për deputete të Partisë Konservatore Demokratike të Kosovës dhe ende është në pritje të rezultateve.
“Dhe ne nuk po bëjmë asgjë tjetër që nuk po bëjnë vendet e tjera. Në fakt, ne po jetojmë realitetin e kohës sonë ku vendet po konkurrojnë në militarizim,” tha Ahmetaj, i cili gjithashtu shërbeu si ambasador i Kosovës në Bruksel mes posteve të tjera diplomatike.
Ndërsa Ahmetaj beson se një ushtri do të përfitonte qytetarët e Kosovës, ajo tha se ajo duhet të ketë mbështetjen e Perëndimit.
“Është diçka që duhet bërë në përputhje me atë që u vendos në Bruksel me NATO-n në vitin 2015”, tha ajo.
Si për BE-në ashtu edhe për NATO-n, FSK-ja mund të evoluojë në një ushtri formale vetëm në kuadër të dialogut me Serbinë, sipas Marrëveshjes së Brukselit të vitit 2013 – një plan prej 15 pikash për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet fqinjëve dhe ish-armiqve të kohës së luftës.
Sytë në Uashington
Megjithatë, situata e sigurisë ka ndryshuar thellësisht në Evropë dhe në Ballkan gjatë rreth 12 viteve të fundit. Dialogu midis Prishtinës dhe Beogradit u shkatërrua në vitin 2023 dhe ideja e një mjedisi të qëndrueshëm gjeopolitik është zhdukur prej kohësh
Ne kemi këtë grumbullim të ushtrive në të gjithë Ballkanin. Nuk është vetëm në Kosovë. Serbia po blen gjithashtu shumë armë dhe shumë pajisje”, tha për Euronews, Aleksandar Rapajiq, një analist politik serb i Kosovës nga Qendra e Avokimit për Demokratike.
“Pra, ne kemi këtë trend negativ ku në vend që të kemi më shumë vende paqësore, ne kemi më shumë vende të armatosura,” tha Rapajić, instituti i të cilit është i bazuar në qytetin e ndarë etnikisht të Mitrovicës në veri të Kosovës.
Gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor po përpiqen ta portretizojnë veten si aktorë të përgjegjshëm dhe autonomë të aftë për të siguruar sigurinë e tyre dhe për të eliminuar stereotipet e shekullit të 19-të të rajonit si fuçi baruti i Evropës, thanë analistët.
“Në fakt, ne nuk duam të vazhdojmë të jemi konsumatorë të sigurisë së NATO-s, por dëshirojmë të ofrojmë siguri për qytetarët tanë brenda kufijve të Kosovës”, tha Ahmetaj. “Është një proces në përputhje me NATO-n.
Së bashku me Gjermaninë, Turqinë dhe Britaninë e Madhe, SHBA-të kanë qenë një nga mbështetësit kryesorë të FSK-së. Megjithatë, Serbia tani shpreson se Uashingtoni do të rishqyrtojë mbështetjen e saj për Kosovën.
“Komuniteti serb në Kosovë ka pritje të mëdha nga administrata e re në Uashington. Ne jemi të ngecur në këto negociata (në Bruksel) pa shumë rezultate”, tha Rapajiq, duke theksuar se krijimi i një ushtrie është diçka për të cilën duhet të pajtohen dhe miratohen të gjitha komunitetet e vendit.
“Kushtetuta (e Kosovës) thotë se këto lloj vendimesh duhet të miratohen nga shumica parlamentare si dhe nga shumica e komuniteteve etnike. Është një mekanizëm mbrojtës që konfirmon se Kosova nuk është shtet shqiptar, është shtet multietnik,” shpjegoi ai.
Parlamenti i Kosovës ka 120 vende, nga të cilat 20 janë të rezervuara për pakicat e saj, duke përfshirë serbët etnikë.
A është një forcë e lehtë mbrojtëse një opsion i zbatueshëm?
Sipas këshilltarit të mbrojtjes dhe sigurisë Kadri Kastrati, një ish-gjeneral-lejtnant i FSK-së, pjesëtar i lartë i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe ish oficer i Ushtrisë Popullore të shpërbërë Jugosllave (APJ), një ushtrie potenciale të Kosovës do t’i duheshin së paku 5000 trupa aktive dhe 3000 rezerva me mbrojtje efikase29.
FSK-ja nuk është e vendosur të ketë një forcë ajrore apo tanke të plota, por ka gjasa të jetë e pajisur me helikopterë luftarakë, sisteme raketore kundërajrore dhe sisteme antitank, ndër të tjera.
Qeveria e Kurtit ka blerë drone turke Bayraktar dhe ka urdhëruar blerjen e raketave antitank Javelin të prodhuara nga SHBA, si dhe helikopterëve Black Hawk.
Vendi gjithashtu planifikon të ndërtojë fabrikën e tij të parë shtetërore të municionit dhe laboratorin e projektimit të dronëve, në mënyrë që të nxisë industrinë e tij të mbrojtjes, tha Kurti nëntorin e kaluar.
Por qeveria e tij ka dështuar të bashkëpunojë në mënyrë konstruktive me KFOR-in dhe EULEX-in gjatë momenteve vendimtare në zonën me shumicë serbe të veriut të Kosovës në dy vitet e fundit, tha Kastrati.
“Policia e Kosovës është e autorizuar të bëjë gjithçka në veri në përputhje me ligjin. Megjithatë, ajo duhet të informojë KFOR-in,” shpjegoi Kastrati. “Por qeveria ndërmori veprime populiste për të marrë më shumë vota [dhe] për të fituar më shumë popullaritet me veprimet në veri.”
“Ne duhet të mbajmë linja komunikimi me BE-në dhe SHBA-në për gjithçka këtu në Kosovë”, ka përfunduar Kastrati.
