Ideja e shfaqjes së një ishulli ‘fantazmë’ fillimisht u shfaq në episodin e fundit të serialit ‘Scooby Doo’.
Por një i tillë është bërë realitet në Detin Kaspik.
Satelitët e NASA-s vunë re një ishull misterioz – përpara se ta shikonin të njëjtin, të zhdukej plotësisht.
Masa tokësore u shfaq në brigjet e Azerbajxhanit, pasi një vullkan balte shpërtheu në fillim të vitit 2023.
Por deri në fund të vitit 2024, ajo pothuajse ishte gërryer.
Sipas Observatorit të Tokës të NASA-s, ishulli u tërhoq nga pamja “si një shfaqje”.
“Shpërthimet e fuqishme të vullkanit të baltës Kumani Bank kanë prodhuar ishuj të ngjashëm kalimtarë disa herë, që nga shpërthimi i parë i regjistruar në vitin 1861”.
“I njohur gjithashtu si Chigil-Deniz, masa tokësore ndodhet rreth 25 kilometra nga bregu lindor i Azerbajxhanit”.
Satelitët Landsat 8 dhe 9 të NASA-s kapën imazhe të ishullit më 18 nëntor 2022, 14 shkurt 2023 dhe 25 dhjetor 2024.
Në nëntor, kreshta e vullkanit mbeti nën sipërfaqen e detit.
Por nga imazhi i muajit shkurt, ishulli ishte shfaqur dhe një shtëllungë sedimenti u largua prej tij.
Sipas Mark Tingay, gjeolog në Universitetin e Adelaide, vëzhgime shtesë satelitore sugjerojnë se ishulli ishte midis 30 janarit dhe 4 shkurtit, dhe ishte i matur rreth 400 metra gjerësi.
Megjithatë, nga fundi i vitit 2024, ishulli ishte zhdukur, me një pjesë ‘të zvogëluar shumë’ të Bankës Kumani të mbetur e dukshme mbi ujë.
Tetë shpërthimet e mëparshme të regjistruara të vullkanit dhe që zgjatën më pak se dy ditë, krijuan ishuj me madhësi dhe jetëgjatësi të ndryshme.
“Një ngjarje e majit 1861 rezultoi në një ishull vetëm 87 metra të gjerë dhe 3.5 metra mbi ujë”, tha NASA.
“Më pas ajo u zhduk në fillim të vitit 1862. Shpërthimi më i fortë, në vitin 1950, prodhoi një ishull 700 metra të gjerë dhe 6 metra të lartë”.
Gjeologu Tingay i përshkruan vullkanet e baltës si ‘tipare të çuditshme dhe të mrekullueshme’, por pranon se ato janë ‘kryesisht të nënstudiuara dhe pak të kuptuara’.
Shumica e vullkaneve të baltës gjenden në zona me tektonikë aktive, ku në Azerbejxhan kanë një përqendrim të lartë.
“Gjeologët kanë numëruar më shumë se 300 në Azerbajxhanin lindor dhe në det të hapur në Detin Kaspik, ku shumica e tyre ndodhin në tokë”, tha NASA.
“Rajoni bie brenda një zone konvergjence ku përplasen pllakat tektonike arabe dhe euroaziatike”.
Në mënyrë shqetësuese, vullkanet e baltës kanë potencialin të jenë të rrezikshëm falë aftësisë së tyre për të dëbuar sasi të mëdha materialesh – madje edhe flakë – për një periudhë të shkurtër kohore.
“Është e pasigurt nëse shpërthimi i Bankës Kumani 2023 ishte i zjarrtë, por shpërthimet e kaluara të këtij dhe vullkaneve të tjera të baltës aty pranë, kanë dërguar kulla flakë qindra metra në ajër”, shtoi NASA.
