Motrat binjake Neeka dhe Leila Mashouf, 28 vjeçare, kanë zhvilluar një proces inovativ që transformon emetimet e karbonit në fibra të biodegradueshme, duke krijuar një alternativë të qëndrueshme ndaj prodhimit tradicional.
Startup-i i tyre, Rubi, është ndërtuar rreth një sistemi enzimatik të patentuar që imiton mënyrën se si pemët thithin CO₂ dhe e shndërrojnë atë në celulozë – vetëm se këtu, procesi ndodh në një reaktor kimik.
Zbulimi i tyre i ka siguruar një vend midis Çmimit “Shkatërruesit e së Ardhmes së Shpikësve të Rinj” 2025, të dhënë nga Zyra Evropiane e Patentave.
“Shpikja jonë përdor një sekuencë të veçantë enzimash, të cilat janë si inxhinierët kimikë të natyrës, për të transformuar CO₂ në polimere fijezore si celuloza, të cilat i përdorim për të bërë fibra, fije dhe pëlhura”, thotë Neeka. “Ne e zhvilluam këtë teknologji për të zgjidhur atë që e shihnim si problemin më të rëndësishëm global”.
Ndryshe nga teknologjitë konvencionale të konvertimit të karbonit që mbështeten në fermentim ose sisteme termokimike – të dyja prej të cilave kërkojnë shumë energji dhe janë të kushtueshme – metoda e Rubit është e shkallëzueshme dhe me ndikim të ulët.
Enzimat veprojnë në kushte ambienti dhe kërkojnë dhjetë herë më pak energji, duke bërë të mundur që CO₂ të shndërrohet në inpute materiale me një presion minimal mjedisor.
Këto inpute mund të integrohen më pas në zinxhirët ekzistues të furnizimit me tekstile, duke i ndihmuar markat të ulin gjurmët e tyre të karbonit pa riparuar infrastrukturën e tyre.
Kompania tashmë po i teston materialet e saj me Walmart, Patagonia dhe H&M, duke demonstruar një aplikim të gatshëm për treg që mund të transformojë jo vetëm modën, por edhe shumë industri të varura nga produktet e derivuara nga celuloza.
Të rritura në Zonën e Gjirit të San Franciskos në Kaliforni, motrat u rritën të rrethuara nga natyra – dhe sipërmarrja.
Ekspozimi i tyre i hershëm ndaj industrisë së modës, i kombinuar me një pasion të thellë për shkencën, hodhi themelet për Rubin.
Në moshën 15 vjeç, ato tashmë po botonin kërkime shkencore dhe punonin në laboratorë universitarë.
Neeka ndoqi shkencën e materialeve dhe biznesin, ndërsa Leila mori një diplomë mjekësore nga Harvard, duke u përqendruar në bioinxhinieri dhe sisteme enzimatike.
Në vitin 2021, ata bashkuan disiplinat e tyre për të themeluar Rubi-n, me misionin për ta bërë prodhimin të pajtueshëm me planetin.
“Rubi po krijon një paradigmë të re ku prodhimi mund të lulëzojë duke ruajtur burimet natyrore dhe duke avancuar objektivat klimatike”, shpjegon Leila, duke shtuar se, në një nivel bazë, enzimat janë “si një Pacman i vogël”. “Ato hanë molekula dhe i nxjerrin ato në diçka pak më ndryshe”, përshkruan ajo.
Ndikimi i Rubi nuk ndalet vetëm në industrinë e modës. Potenciali për celulozën e derivuar nga CO₂ shtrihet në të gjithë sektorët – paketimin, farmaceutikën, kozmetikën, aplikimet ushqimore dhe madje edhe materialet e ndërtimit – ku dominojnë metodat me intensitet të lartë karboni.
Duke licencuar teknologjinë e tyre, motrat Mashouf synojnë të zgjerohen me shpejtësi dhe t’i fuqizojnë prodhuesit e tjerë që të kalojnë drejt prodhimit të qëndrueshëm.
“Ne kemi vërtetuar se CO₂ mund të jetë një burim i vlefshëm dhe jo një produkt i dëmshëm mbeturinash”, thotë Neeka.
“Jam e nderuar që punoj së bashku me motrën time ndërsa jemi pionierë të epokës së ardhshme të bollëkut me sisteme prodhimi të rishpikura”.
Në duart e motrave Mashouf, karboni nuk është më vetëm një sfidë, por një lëndë e parë për ndryshim.
