Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu ka mbërritur për një vizitë zyrtare në Budapest, duke sfiduar hapur një urdhër-arresti të lëshuar nga Gjykata Ndërkombëtare Penale (ICC). Sipas ligjeve ndërkombëtare, si shtet anëtar i kësaj gjykate, Hungaria do të ishte e obliguar ta arrestonte atë dhe ta transferonte në Hagë për të përballur akuzat për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit që lidhen me ofensivën ushtarake në Gaza.
Por në vend të arrestimit, lideri hungarez Viktor Orbán ka vendosur “tapetin e kuq” për mikun e tij ideologjik, duke e pritur me nderime të larta në një vizitë katërditore luksoze, në një shfaqje të pastër solidariteti politik.
Moszbatimi i drejtësisë ndërkombëtare
ICC, ndryshe nga gjykatat kombëtare që përdorin forcat e veta të rendit, nuk ka një polici ndërkombëtare. Ajo mbështetet te vullneti i shteteve anëtare për të ekzekutuar urdhrat e saj. Në raste kur shtetet dështojnë të arrestojnë të dyshuarit, ICC mund të hapë një procedurë për mospërputhje, e cila zakonisht përfundon me raportim në Asamblenë e Shteteve Anëtare apo në Këshillin e Sigurimit të OKB-së – por me shumë pak ndikim praktik.
Ekspertët ligjorë ndërkombëtarë, si Mathias Holvoet nga Universiteti i Amsterdamit, thonë se kjo situatë e nxjerr në pah dobësinë e ICC-së: “Është një gjigant pa duar e këmbë. Gjithçka varet nga vullneti politik i shteteve.”
Këtij vullneti, Netanyahu i kundërvihet me forcë, duke shfrytëzuar mbështetjen e aleatit të tij kryesor – Shteteve të Bashkuara. Në shkurt, presidenti amerikan Donald Trump nënshkroi një urdhër ekzekutiv që sanksionon ICC-në dhe prokurorin e saj kryesor Karim Khan, në përgjigje të akuzave ndaj kryeministrit izraelit.
Një shfaqje politike në Hungari
Për shumë analistë, vizita e Netanyahut në Hungari nuk është thjesht një akt diplomatik, por një strategji për të delegjitimuar ICC-në dhe për të treguar se urdhri për arrest është i pashkallshëm.
“Po përpiqet të vizitojë sa më shumë vende për të treguar se gjykata është një ‘tigër prej letre’,” vëren Holvoet.
Por kjo vizitë i shërben edhe politikisht brenda Izraelit: “Ai tregon se urdhri i arrestimit nuk ka ndikim real dhe sfidon kritikët e tij të brendshëm,” thotë Daniel Hegedus nga fondacioni gjerman German Marshall Fund.
Orbán nga ana tjetër e shfrytëzon këtë rast për t’i dhënë skenë një aleati të kahershëm ideologjik, në përputhje me kursin e ri politik të administratës Trump në SHBA.
© Gjykata Ndërkombëtare Kriminale IC/aleanca foto
Përplasja për juridiksionin
Izraeli nuk e njeh ICC-në dhe pretendon se gjykata nuk ka juridiksion mbi shtetasit e tij. Por nga ana tjetër, territoret palestineze janë anëtarësuar në ICC që nga viti 2015, dhe kjo sipas Prokurorit Karim Khan, i jep të drejtë gjykatës për të vepruar ndaj Netanyahut.
Dëshmitë që ICC ka mbledhur përfshijnë akuza për përdorim të urisë si mjet lufte, vrasje të qëllimshme dhe akte çnjerëzore ndaj popullsisë civile në Gaza.
Rreziqe reale, por të kontrolluara
Pavarësisht mbështetjes politike dhe mungesës së rrezikut nga qeveria hungareze, ekspertët thonë se udhëtimi i Netanyahut nuk është krejtësisht pa rrezik. Aktivistë të të drejtave të njeriut dhe OJQ mund të kërkojnë nga gjykatat hungareze zbatimin e urdhrit të ICC-së, ndonëse gjasat janë të pakta.
“Nuk i dihet kurrë çfarë mund të vendosë një gjyqtar në një qytet të caktuar,” thotë Holvoet, duke paralajmëruar se megjithëse rreziku është i vogël, ai ekziston.
Në një rast tjetër, avionët me të cilët udhëton Netanyahu kanë shmangur qëllimisht fluturimin mbi territore që do ta arrestonin, duke zgjedhur rrugë që kalojnë pranë bazave ushtarake amerikane.
Por për Hungarinë, Hegedus thotë prerë: “Nuk është një vend demokratik dhe sundimi i ligjit është i kapur nga qeveria. Asnjë njësi policore nuk do të vepronte pa urdhër të Orbán-it.”
