Shkruan: Elona Zhana
Ballkani Perëndimor shpesh shihet përmes prizmit të zgjerimit të papërfunduar dhe mosmarrëveshjeve të ngrira, megjithatë rajoni po formësohet gjithnjë e më shumë nga aktivizmi i fuqisë së mesme.
Ndërsa institucionet lëvizin ngadalë dhe fokusi i Bashkimit Evropian luhatet, aktorët rajonalë me shkathtësi politike po hyjnë në hapësira ku fuqitë më të mëdha hezitojnë.
Kosova e ilustron këtë ndryshim: një shtet i vogël që lundron në pasiguri duke zgjeruar rrethin e partnerëve që mund të ofrojnë mbështetje të dukshme dhe të menjëhershme.
Si shembull, presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, këtë muaj e përshkroi Turqinë si një “partner strategjik dhe mik të ngushtë” gjatë një takimi me Agjencinë Turke për Bashkëpunim dhe Koordinim, TIKA.
E marrë veçmas, kjo frazë tingëllon si një mirësjellje standarde diplomatike. E vendosur përkrah projekteve të zhvillimit të Ankarasë, rolit të saj operacional në Forcën e Kosovës (KFOR) – misioni paqeruajtës i udhëhequr nga NATO që vepron në Kosovë që nga viti 1999 – dhe diplomacisë së saj rajonale gjithnjë e më të sigurt, deklarata sinjalizon diçka më të qëndrueshme: Turqia është bërë një nga partnerët më të qëndrueshëm të Kosovës.
Ky nuk është një ndryshim në identitetin apo aspiratat afatgjata të Kosovës, por një përshtatje pragmatike ndaj kushteve në zhvillim.
Horizonti strategjik i Kosovës mbetet i lidhur me Bashkimin Evropian. Mbështetja publike për anëtarësimin në BE është e lartë dhe progresi vlerësohet rregullisht përmes raporteve të zgjerimit të Komisionit Evropian për Kosovën, siç është raporti i vitit 2025.
Megjithatë, procesi i anëtarësimit përballet me pengesa strukturore: mosnjohje nga disa shtete anëtare, ndryshim i prioriteteve brenda Bashkimit dhe arkitekturë vendimmarrëse që ecën më ngadalë se pritjet lokale.
Anëtarësimi në NATO, objektivi tjetër formal i Kosovës, mbetet i bllokuar për të njëjtat arsye. Kur rruga afatgjatë e një vendi varet nga variabla që nuk mund t’i ndikojë, diversifikimi bëhet një metodë e menaxhimit të riskut.
Gjatë dekadës së fundit, zgjerimi i BE-së është luhatur midis angazhimit retorik dhe hezitimit praktik, ndërsa krizat në Ukrainë dhe Lindjen e Mesme kanë thithur energji politike në Bruksel. Paralelisht, Ballkani Perëndimor ka parë paqëndrueshmëri të përsëritur në veri të Kosovës, politikë komplekse në Bosnjë dhe Hercegovinë dhe tensione të ndërprera në Maqedoninë e Veriut.
Në një kontekst të tillë, një partner i aftë të përgjigjet shpejt dhe me kosto relativisht të ulët fiton rëndësi disproporcionale.
Angazhimi i Turqisë në Kosovë vepron në disa shtresa. Së pari vjen fuqia e butë: rinovimet e dukshme të shkollave, restaurimet kulturore dhe infrastruktura komunitare e kryer përmes programeve të TIKA-s.
Individualisht, këto iniciativa janë modeste. Të marra së bashku, ato sinjalizojnë vazhdimësi dhe prani të ulët burokracie. Në një mjedis ku iniciativat e financuara nga BE-ja shpesh përparojnë me një ritëm administrativ të matur në vite në vend të muajve, ky lloj menjëhershmërie ka vlerë strategjike.
Së dyti, siguria. Turqia është ndër kontribuesit më aktivë në KFOR , i cili mbështet stabilitetin e Kosovës. Njësitë turke kanë ruajtur një prani të qëndrueshme gjatë episodeve të tensionit në veriun me shumicë serbe, duke përforcuar besueshmërinë e Ankarasë si një aktor sigurie.
Për një shtet, stabiliteti i të cilit varet nga garancitë e jashtme, partnerët që janë fizikisht të pranishëm në terren kanë më shumë rëndësi sesa ata që mbështesin vetëm retorikisht nga distanca.
Së treti, shkathtësia diplomatike. Turqia ka zgjeruar përfshirjen e saj në të gjithë Ballkanin Perëndimor, duke u angazhuar në çështje që variojnë nga krizat qeveritare në Maqedoninë e Veriut deri te mosmarrëveshjet institucionale në Bosnjë dhe Hercegovinë.
Ky aktivizëm nuk e zhvendos ndikimin e BE-së ose të Shteteve të Bashkuara, por prezanton një kanal shtesë në një rajon ku konsensusi midis aktorëve më të mëdhenj mund të jetë i ngadaltë për t’u arritur.
Ankaraja nuk kërkon harmoni ekskluzive; përkundrazi, ajo ofron angazhim fleksibël rast pas rasti.
Kosova nuk po ndërron kampe, por po operon në një mjedis gjeopolitik të mbipopulluar me përshtatje pragmatike.
Kjo dinamikë e fuqisë së mesme nuk është unike vetëm për Turqinë. Shtetet e Gjirit kanë rritur investimet e synuara në financë, pasuri të paluajtshme dhe infrastrukturë fetare.
Kina, ndonëse më e kujdesshme se një dekadë më parë, ruan dukshmëri simbolike, por strategjike. Anëtarët individualë të BE-së, si Hungaria ose Kroacia, gjithashtu ndjekin prioritetet e tyre rajonale.
Analizat nga organizata të tilla si Carnegie Endowment kanë nënvizuar se si këto forma mbivendosëse të ndikimit po riformësojnë pritjet në Ballkan: Strukturat perëndimore mbeten qendrore, por ato nuk monopolizojnë më vëmendjen ose aksesin.
Për Kosovën, rezultati është një mjedis më kompleks, por edhe më i përdorshëm. Vendi nuk po kërkon zëvendësime për BE-në ose NATO-n; ambiciet e saj afatgjata mbeten fort euroatlantike. Ajo që po ndryshon është mënyra se si ajo menaxhon intervalin midis aspiratës dhe rezultatit.
Qeverisja e përditshme, zhvillimi ekonomik dhe siguria kërkojnë partnerë që mund të lëvizin me shpejtësinë e ngjarjeve.
Kombinimi i pranisë operacionale, disponueshmërisë politike dhe njohjes kulturore të Turqisë i përshtatet kësaj kërkese në mënyrë më efektive sesa premtimet e largëta, edhe kur këto premtime vijnë nga aktorë më të mëdhenj.
Implikimet shtrihen përtej Kosovës. Për Serbinë, dukshmëria e shtuar e Turqisë në Prishtinë e ndërlikon një akt balancimi diplomatik që tashmë përfshin lidhjet me Rusinë, BE-në dhe Kinën.
Për Bashkimin Evropian, rreziku është më i vogël që ajo të zëvendësohet dhe më shumë që të perceptohet si strukturisht e ngadaltë. Ndikimi nuk mund të mbështetet vetëm në korniza afatgjata nëse aktorë të tjerë ofrojnë përfitime të prekshme në kohë reale.
Ballkani Perëndimor është bërë një terren prove për mënyrën se si fuqitë e mesme i formësojnë rezultatet kur fuqitë më të mëdha janë të ndara ose të preokupuara.
Kosova nuk po ndërron kampe, por po vepron në një mjedis gjeopolitik të mbipopulluar me përshtatje pragmatike. Turqia është e pranishme, reaguese dhe e gatshme të veprojë.
Nëse Bashkimi Evropian dëshiron të ruajë peshën strategjike në Ballkanin Perëndimor, do të duhet të përshtasë jo vetëm objektivat e tij, por edhe ritmin e tij me realitetet në terren. Në këtë rajon, disponueshmëria po bëhet një formë politike.
