Skenari më i keq: Pse shtytja e Trump-it për negociata e ka vënë Evropën në panik të plotë
storm•/Trump 2: Donald Trump dëshiron të arrijë një marrëveshje për t’i dhënë fund luftës së Rusisë në Ukrainë. Çfarë mund të shkojë keq? Për Evropën, thuajse gjithçka.
Më shumë se një javë pasi presidenti amerikan zhvilloi një telefonatë të papritur me homologun e tij rus, Vladimir Putin, dhe shpalli fillimin e menjëhershëm të negociatave, aleatët evropianë ende po përpiqen të gjejnë ekuilibrin në këtë zinxhir ngjarjesh, i cili po lëviz me shpejtësi marramendëse.
Fakti që telefonata u zhvillua pa koordinim me anën tjetër të Atlantikut dhe i zuri të gjithë në befasi, krijoi terrenin për atë që pasoi: një mori deklaratash reaguese, akuza të hidhura dhe takime të minutës së fundit për të konsoliduar radhët dhe për të rikthyer rolin e Evropës në këtë proces diplomatik të çrregullt.
“Nëse arrihet një marrëveshje pas shpinës sonë, ajo thjesht nuk do të funksionojë,” tha Kaja Kallas, Përfaqësuesja e Lartë e BE-së. “Ju duhen evropianët për ta zbatuar këtë marrëveshje.”
Shtëpia e Bardhë, megjithatë, nuk u shqetësua. Trump më pas dërgoi një delegacion në Arabinë Saudite për bisedimet e para të nivelit të lartë me zyrtarët rusë pas më shumë se tre vjetësh. Dy palët ranë dakord të “normalizojnë” marrëdhëniet dypalëshe dhe të caktojnë ekipe të posaçme për të avancuar negociatat mbi të ardhmen e Ukrainës, e cila nuk u ftua në takim.
Kallas reagoi me një paralajmërim: “Rusia do të përpiqet të na ndajë. Mos bini në kurthet e tyre.”
Fjalët e saj përmbledhin ndjesinë e frikës që po përhapet në të gjithë kontinentin, i cili druhet se siguria e tij afatgjatë tani varet nga planet e një njeriu të vetëm.
Një marrëveshje (shumë) e keqe
Evropa ishte plotësisht e vetëdijshme për admirimin e Donald Trump-it ndaj Vladimir Putin-it. Republikanët e kanë quajtur dikur presidentin rus një “gjeni” dhe kanë përshkruar vendimin e tij për të nisur pushtimin e plotë si një “gabim i madh” që “dukej si një negociatë e madhe.”
Tani që është rikthyer në Shtëpinë e Bardhë, Trump ka përshkallëzuar retorikën e tij lëvduese deri në pikën e përsëritjes së pikëpamjeve të Kremlinit. Pas ankesës së Presidentit ukrainas, Volodymyr Zelenskyy, për përjashtimin e vendit të tij nga takimi në Arabinë Saudite, Trump reagoi duke fajësuar luftën mbi të sulmuarit, në vend të agresorit.
“Ju jeni atje për tre vjet. Duhej ta kishit përfunduar tre vjet më parë. Nuk duhej ta kishit filluar kurrë,” u tha ai gazetarëve.
Zelenskyy u përgjigj se Trump “fatkeqësisht jeton në një hapësirë të dezinformuar,” ndërsa Trump më pas e quajti Zelenskyy-n një “diktator pa zgjedhje,” duke shkaktuar zemërim ndërkombëtar. (Kushtetuta e Ukrainës ndalon mbajtjen e zgjedhjeve gjatë ligjit ushtarak.)
Këto fjalë të ngarkuara hedhin dyshime serioze mbi aftësinë (ose gatishmërinë) e Trump-it për të qenë një ndërmjetësues i paanshëm dhe i drejtë mes dy palëve. Rusia hyn në tryezën e negociatave me një pozicion më të fortë, pasi ka një ushtri më të madhe, ekonomi dhe territor më të gjerë se Ukraina, e cila po përballet me një përpjekje rindërtimi që do të zgjasë me dekada dhe do të ketë një kosto kolosale.
Nëse Trump, që nga fillimi, mban anën e Rusisë, balanca do të anojë në mënyrë të pakthyeshme kundër Zelenskyy-t. Kjo do t’i lejojë Putinit të sigurojë pjesën më të madhe, nëse jo të gjithë, të territorit ukrainas që forcat ruse kanë pushtuar, i cili vlerësohet në rreth 20% të sipërfaqes së vendit.
Shtëpia e Bardhë tashmë ka thënë se kthimi i Ukrainës në kufijtë e saj para vitit 2014 dhe anëtarësimi në NATO janë objektiva “jorealistë” që duhet të përjashtohen nga çdo marrëveshje me Rusinë. Kjo pozicionon Amerikën në përputhje me pikëpamjen e Kremlinit, i cili ka përdorur planin e Kievit për t’u bashkuar me aleancën ushtarake si një pretekst për të justifikuar pushtimin e plotë.
Sekretari amerikan i Shtetit, Marco Rubio, ka paralajmëruar se “koncesione” do të duhet të bëhen “nga të gjitha palët.” Deri më tani, administrata Trump ka vendosur barrën mbi Ukrainën.
Evropianët tani frikësohen se Trump, duke kërkuar suksesin e një marrëveshjeje paqeje, do ta detyrojë Ukrainën të pranojë fillimisht një armëpushim të nxituar dhe, më pas, një marrëveshje jashtëzakonisht të pafavorshme.
Kush do të bëjë punën e vështirë?
Nëse lënia jashtë e Evropës nga tryeza e negociatave nuk ishte alarmuese mjaftueshëm, ajo që mund të ndodhë më pas mund ta tejkalojë këtë shqetësim.
Administrata Trump ka dërguar një pyetësor në kryeqytetet evropiane për të vlerësuar gatishmërinë e tyre për të vendosur një mision ushtarak për të ruajtur marrëveshjen e ardhshme të paqes. Megjithatë, sekretari amerikan i Mbrojtjes, Pete Hegseth, ka bërë të qartë se vendi i tij nuk do të angazhojë trupa në terren dhe se çdo mision paqeruajtës “nuk duhet të mbulohet” nga Neni 5 i NATO-s për mbrojtjen kolektive.
Kancelari gjerman, Olaf Scholz, tha se debati ishte “plotësisht i parakohshëm,” ndërsa Donald Tusk theksoi se trupat e Polonisë ishin të nevojshme për të mbrojtur kufirin me Bjellorusinë.
Këto dallime pasqyrojnë dëshpërimin në rritje të evropianëve, teksa përballen me një realitet të hidhur: SHBA do të udhëheqë negociatat për marrëveshjen, dhe pastaj Evropa, pasi të jetë lënë jashtë dhomës, do të kërkohet ta zbatojë atë, kryesisht e vetme dhe kryesisht pa mbështetjen e NATO-s.
Më e dobët dhe më e ekspozuar
Për Evropën, perspektiva e SHBA-së që ul praninë e saj ushtarake dhe e lë kontinentin të mbrojë një marrëveshje të brishtë midis Ukrainës dhe Rusisë, ndërsa Moska vazhdon ambiciet e saj imperialiste, është një recetë për katastrofë.
Ngjarjet e shkurtit 2025 mund të kujtohen si “pika e vërtetë e kthesës” kur interesi i sigurisë së Amerikës u bë “në mënyrë thelbësore i ndryshëm” nga ai i Evropës.
“Evropa rrezikon të qëndrojë e pafuqishme në krah, ndërsa themelet e sigurisë evropiane shemben,” përfundon Jana Puglierin, studiuese në Këshillin Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë.
