Një studim i fundit novator ka zbuluar diçka vërtet befasuese: bërthama e Tokës mund të jetë duke rrjedhur hekur në mantel.
Ky zbulim, i cili mbështetet nga një studim i vitit 2020 në Nature Geoscience, mund të ndryshojë plotësisht të kuptuarit tonë për funksionimin e brendshëm të planetit, duke zbuluar një Tokë shumë më dinamike nga sa kishim imagjinuar ndonjëherë.
Thellë nën sipërfaqe, bërthama e Tokës është e përbërë nga një top i ngurtë metali i rrethuar nga një masë rrotulluese hekuri dhe nikeli i lëngshëm.
Por hulumtimi i ri sugjeron se këto metale të shkrirë nuk qëndrojnë vetëm në vend – ata mund të migrojnë, duke lëvizur në mantelin shkëmbor poshtë.
Studimi tregon se si izotopet e hekurit mund të zhvendosen në brendësi të Tokës në një mënyrë që shkencëtarët nuk e prisnin kurrë.
Kjo mund të ketë implikime të thella për sjelljen e planetit gjatë periudhave kohore gjeologjike.
Si u zbulua rrjedhja e hekurit?
Studiuesit arritën në përfundimin e tyre befasues përmes eksperimenteve me presion të lartë dhe modelimit kompleks gjeodinamik. Duke simuluar kushtet në temperatura mbi 2,000 °C (3,632 °F) dhe presione ekstreme, ata vëzhguan se si sillet hekuri në kushte që imitojnë shtresat e brendshme të Tokës. Studimi zbuloi se gradientët e temperaturës mund të shkaktojnë që izotopet më të rënda të hekurit të migrojnë drejt rajoneve më të ftohta , duke shtyrë një pjesë të hekurit të bërthamës në mantel.
“Nëse është e vërtetë, rezultatet sugjerojnë se hekuri nga thelbi ka rrjedhur në mantel për miliarda vjet”, tha Charles Lesher, autori kryesor i studimit 2020 dhe profesor i gjeologjisë në UC Davis.
Ky fenomen mund të shpjegojë pse materiali metalik nga bërthama e Tokës ka depërtuar në mantel për miliarda vjet.
Shkencëtarët kishin spekuluar gjatë për mundësinë e transferimit të materialit midis shtresave të Tokës, por ky zbulim ofron provat e para konkrete se procese të tilla mund të ndodhin vërtet në një shkallë masive.
Një planet aktiv, drithërues nën këmbët tona
Për shekuj, ne besuam se brendësia e Tokës ishte kryesisht e qëndrueshme – një themel i pandryshueshëm nën këmbët tona. Këto gjetje sugjerojnë diçka shumë më dinamike. Nga izotopet e hekurit që rrjedhin në mantel e deri te sasi të mëdha uji të bllokuar thellë brenda planetit, Toka është një sferë që lëviz vazhdimisht dhe lëkundet.
Këto zbulime mund të kenë implikime të rëndësishme për gjithçka, nga tektonika e pllakave deri te fusha magnetike e Tokës. Nëse hekuri dhe materialet e tjera po migrojnë nëpër shtresat e planetit, proceset që formojnë sipërfaqen e Tokës dhe dinamikën e brendshme mund të jenë më aktive sesa kemi menduar ndonjëherë. Planeti poshtë nesh është çdo gjë, por ende – është një vatër aktiviteti gjithnjë në ndryshim, që ndryshon dhe evoluon vazhdimisht.
Siç përfundon studimi, “Toka nën këmbët tona nuk është trupi statik që imagjinonim dikur, por një vend tepër dinamik dhe aktiv”.
Sa më shumë që mësojmë, aq më shumë kuptojmë se shtëpia jonë është një sistem shumë më kompleks dhe i paqëndrueshëm nga sa kemi imagjinuar ndonjëherë.
Ky zbulim hap pyetje të reja se si brendësia e thellë e Tokës ndikon në tiparet e saj sipërfaqësore dhe se si këto ndërveprime mund të kenë formësuar historinë gjeologjike të planetit.
