Kur iu drejtua Kongresit për herë të parë si president i SHBA-së më 4 mars, Donald Trump tha: “Evropa fatkeqësisht ka shpenzuar më shumë para për të blerë naftë dhe gaz rus sesa ka shpenzuar për mbrojtjen e Ukrainës”.
Trump nuk është shquar për saktësinë e tij statistikore, por me këtë rast, ai mund të ketë të drejtë, shkruan Al Jazeera, përcjellë Storm.
Një raport i publikuar të enjten nga Ember, një institut kërkimor për energjinë, vlerëson se blerjet evropiane të gazit rus arritën në 21.9 miliardë euro (23.6 miliardë dollarë) vitin e kaluar, krahasuar me 18.7 miliardë euro (20.17 miliardë dollarë) ndihmë financiare për Ukrainën.
Kjo shifër nuk përfshinte ndihmën ushtarake.
Bashkimi Evropian vlerëson se ka disbursuar ose dhënë 194 miliardë dollarë ndihmë ushtarake, financiare dhe rindërtimin për Ukrainën që nga fillimi i luftës.
Shqetësimi i Ember ishte se larg publikimit të një plani të premtuar për të hequr plotësisht gazin rus deri në vitin 2027, BE-ja, në vend të kësaj, rriti importet e gazit rus me 18 përqind vitin e kaluar.
“BE-ja duhet të largohet nga gazi fosil i kushtueshëm dhe i paqëndrueshëm për të përmbushur objektivat e veta të sigurisë, ekonomike dhe klimatike, duke filluar me një rrugë të qartë për heqjen e gazit rus”, shkroi Ember.
Vladyslav Vlasiuk, një këshilltar presidencial ukrainas, u tha ambasadorëve të BE-së në Kiev në janar se Ukraina ishte e mërzitur nga importet e gazit të BE-së nga Rusia vitin e kaluar.
“Është koha për të ndërprerë fluksin e petrodollarëve që nxit agresionin e Rusisë”, tha ai.
Yiannis Bassias, një veteran i industrisë së hidrokarbureve dhe analist energjetik në Amphorenergy, tha për Al Jazeera: “Është e vërtetë që Evropa rriti importet e gazit rus në 2023 dhe 2024 dhe do të importojë edhe më shumë në 2025 sepse SHBA nuk mund të sigurojë më shumë”.
“Gazi rus [konsumi në Evropë] në vitin 2024 ishte rreth 45 miliardë metra kub (bcm) dhe gazi amerikan ishte 57 miliardë metra kub”.
Zvogëlimi i shitjeve të energjisë ruse në Evropë
Konteksti më i gjerë i kësaj është se BE-ja ka reduktuar në masë të madhe importet e energjisë nga Rusia që kur ajo pushtoi Ukrainën në shkurt 2022.
Në kulmin e tij të vitit 2019, furnizimi me gaz rus në Evropë arriti në 179 miliardë metra kub, tha Instituti i Oksfordit për Studimet e Energjisë në një raport të ri.
Një vit përpara se Rusia të pushtonte Ukrainën, Evropa bleu 142 miliardë metra kub gaz rus.
“Si pasojë e drejtpërdrejtë e faktorëve të lidhur me pushtimin e Ukrainës nga Rusia, ai vëllim ra në vetëm 31 miliardë metra kub në 2024”, thuhet në raportin e OIES dhe “mund të jetë deri në 16-18 miliardë metra kub në 2025”.
Kjo për shkak se i gjithë gazi rus dikur furnizohej përmes tubacioneve që tani janë të pafuqishme.
Aktorë të panjohur hodhën në erë tubacionet binjake Nord Stream I dhe një nga tubacionet binjake Nord Stream II në shtator 2022. Së bashku, katër tubacionet ishin projektuar për të transportuar 110 miliardë metra kub gaz në vit në Evropë.
Një tjetër 33 miliardë cm gaz rus mund të hyjë në Evropë përmes tubacionit Yamal që kalon nëpër Bjellorusi dhe Poloni, por Rusia ndaloi të gjithë rrjedhën e gazit deri në maj të vitit 2022 – një lëvizje që ka të ngjarë të planifikuar një vit më parë, thotë OIES – dhe Polonia ndaloi importet e mëtejshme të gazit nga Rusia në të gjithë territorin e saj.
Një import tjetër prej 65 miliardë m3 gaz rus ishte i mundur përmes një çifti tubacionesh që kalonin nëpër Ukrainë, por kur një kontratë tranziti pesëvjeçare skadoi dhjetorin e kaluar, Ukraina nuk e rinovoi atë dhe tubacionet mbetën në punë.
I vetmi tubacion rus i mbetur i gazit është TurkStream, i cili zbret në Trakinë Lindore dhe kalon përmes Bullgarisë dhe Serbisë në Hungari, por kapaciteti i tij është i kufizuar në 20 miliardë metra kub në vit në kufirin bullgar, pika ku hyn në BE.
“Debati i madh brenda industrisë aktualisht është nëse, nëse ka një armëpushim apo paqe, ne do të shohim një kthim të gazit të tubacionit rus dhe një lehtësim të sanksioneve ndaj gazit natyror të lëngshëm rus (LNG)”, tha drejtori i OIES Jonathan Stern për Al Jazeera.
Raporti sugjeron se nuk do të jetë i shpejtë apo i lehtë, pasi operatorët e tubacioneve tani duhet të shpëtohen nga falimentimi, riparimet dhe mirëmbajtja duhet të kryhen, sanksionet reciproke të anulohen dhe një numër pretendimesh për shkeljen e kontratës që përfshijnë qindra milionë dollarë të zgjidhen përmes arbitrazhit.
BE-ja është përpjekur në mënyrë të ngjashme të heqë dorë nga nafta ruse, por rezultatet kanë qenë të ndryshme.
Ajo importoi 88.4 milionë ton naftë nga Rusia në vitin 2022 përpara se ta sanksiononte në dhjetor të atij viti.
Importet zyrtare të BE-së të naftës ruse kishin rënë me 90 për qind deri në fund të vitit të kaluar, sipas shërbimit statistikor evropian, por kjo ka të ngjarë të jetë mashtruese sepse ka pasur edhe importe të paligjshme, dy të tretat e tyre janë dorëzuar nga një flotë ruse në hije.
Shkolla e Ekonomisë e Kievit vlerësoi se Rusia bëri 189 miliardë dollarë përmes shitjeve të naftës së papërpunuar dhe produkteve të naftës të rafinuar vitin e kaluar, një rritje me 178 miliardë dollarë në 2023.
Politika e mirë kundrejt ekonomisë së mirë
Ember beson se zgjedhjet e BE-së sjellin një ekonomi të keqe.
Ai vlerëson se nëse të gjitha investimet e paralajmëruara në terminalet dhe tubacionet e importit të gazit ndodhin, BE-ja do të ketë një tepricë gazi prej 131 miliardë cm deri në vitin 2030.
Kjo, thotë ai, e heq Evropën nga paratë për të transformuar rrjetet dhe kalimin në energji të rinovueshme, dhe e ekspozon atë ndaj paqëndrueshmërisë së çmimeve dhe furnizimit të pasigurt, sepse Evropa importon pothuajse të gjitha hidrokarburet e saj.
Stern nuk u pajtua me Ember.
I pyetur nëse gazi do të ishte një investim pa rrugëdalje deri në vitin 2030, ai tha, “Jo – dhe as shumica e qeverive apo Komisioni Evropian [mendojnë kështu], përndryshe ata nuk do të shpenzonin ende para për infrastrukturën e re. Nëse e ndryshoni datën në 2050, përgjigja mund të jetë e ndryshme”.
Të tjerë besonin se zgjedhjet e BE-së kishin të bënin kryesisht me politikën e mirë dhe jo me ekonominë.
Bassias besonte se “gjëja e madhe për SHBA-në dhe Rusinë është hapja e rrugëve të lundrimit në Arktik dhe kërkimi i përbashkët i naftës dhe gazit atje”.
Ata po “bashkëpunonin në heshtje nën drejtimin e Biden, dhe tani është zyrtare”, tha ai, duke sugjeruar se lufta në Ukrainë e pengoi atë bashkëpunim.
Analisti i energjisë Miltiadis Aslanoglou ra dakord se “nëse dikush dëshiron të jetë i rreptë në lidhje me [importet e energjisë], mund të jetë”.
“Evropa i ka dërguar Rusisë mesazhin që donte të dërgonte – se ‘ne nuk varemi nga ju’. Të çosh tregtinë e saj të gazit në zero është shumë e vështirë [diplomatikisht], sepse, për mirë ose për keq, Rusia do të jetë gjithmonë aty, ajo do të jetë gjithmonë një fqinj, kështu që Evropa e mban një derë të hapur”, tha Aslanoglou për Al Jazeera.
Ai sugjeroi që Evropa po mbante gjigantin e gazit rus dikur të fuqishëm Gazprom në mbështetje të jetës.
“Gazprom sigurisht nuk është kompania trilionë dollarëshe që ishte pesë vjet më parë dhe askush nuk e di nëse do të ekzistojë edhe në pesë vjet të tjera”, tha Aslanoglou. “Tani për tani, [ajo] është në gjendje të vështirë financiare. Ata mezi mund të mirëmbajnë rrjetin e tubacioneve brenda Rusisë, i cili është 50 ose 60 vjeç”.
Realizmi përballë vlerave
Ukraina ka një pikëpamje tjetër.
Sulmet e tij me dron me rreze të gjatë brenda Rusisë që nga shtatori i kaluar sugjeruan një ndryshim të politikës nga depot e municioneve sulmuese në një politikë të mbytjes së të ardhurave nga eksporti rus nga gazi, nafta dhe produktet e rafinuara të naftës, sipas analizës nga grupi ukrainas Frontelligence Insight.
Ukraina është përpjekur të vrasë Gazpromin dy herë këtë vit, duke dërguar drone sulmuese për të shkatërruar kompresorin Russkaya, i cili ushtron presion gazit në një tubacion të mbetur të Rusisë për në Evropë, TurkStream.
Rusia tha se ka rrëzuar nëntë dronë pranë kompresorit në rajonin e Krasnodarit të Rusisë më 13 janar dhe tre drone të tjerë më 1 mars.
Ukraina u përpoq gjithashtu të ndërpresë terminalin e shkarkimit të naftës së papërpunuar të Rusisë në Novorossiysk në Detin e Zi më 17 shkurt dhe ia doli ta dëmtonte atë
Megjithëse kërkesa botërore për energji u rrit me 2.2 përqind vitin e kaluar, emetimet u rritën vetëm me 0.8 përqind, tha IEA, sepse kapaciteti i energjisë së rinovueshme u rrit me 700 GW – një rekord i 22-të radhazi vjetor në kapacitetin e ri të instaluar.
Kjo, tha IEA, vërtetoi se “rritja në emetimet e dioksidit të karbonit (CO2) të lidhura me energjinë vazhdon të shkëputet nga rritja ekonomike globale”.
Mesazhi i Ember ishte i ngjashëm. Ndryshe nga Rusia dhe Shtetet e Bashkuara, Evropa është e varfër me hidrokarbure.
Sipas Eurostat, varësia nga hidrokarburet e importuara nënkuptonte se ajo prodhoi vetëm 37 për qind të totalit të nevojave të saj për energji vitin e kaluar.
Ember besonte se një ndryshim paradigme drejt teknologjisë së energjisë së pastër jo vetëm që do ta shpëtonte Ukrainën nga Rusia, por gjithashtu mund të shpëtonte Evropën nga ndryshimet klimatike.
